Het leven is improvisatietheater

Longform improvisatietheater, wat moet ik me daarbij voorstellen?

Dat is eigenlijk een volledige theatervoorstelling van iets meer dan een uur, maar dan geïmproviseerd. Op basis van een woord, een suggestie uit het publiek, maken wij een voorstelling. De eerste keer dat je dat doet is een hele angstaanjagende ervaring, maar tegelijk ook heel bevrijdend en inspirerend. Enerzijds word je geconfronteerd met je eigen begrenzingen, je voelt dat je eigenlijk jezelf tegenhoudt in je eigen creatief proces. Ik denk dat dat komt omdat je als acteur, maar ook gewoon als mens, gewoon bent om dingen uit te voeren. Om dingen te doen die andere mensen hebben gezegd, of zoals ze altijd zijn gedaan. Anderzijds krijg je in zo’n lange voorstelling plots een platform om zelf te beslissen samen met anderen, volledige vrijheid. Je stoot op patronen, dingen die je altijd doet of waarvan je denk dat iedereen ze wilt zien, waar je aan vasthoudt waardoor je toch niet helemaal doorstoot naar die vrijheid. Dat is eigenlijk het proces van improvisatietheater: streven naar die vrijheid.

Hoe gaan jullie precies te werk bij de opvoeringen van De Boterbrigade?

Dat is heel simpel: wij vragen een woord aan het publiek of afhankelijk van onze stemming kunnen we al eens een stukje poëzie vragen of een liedjestekst. Daardoor laten wij ons inspireren. Even is het black-out, en dan beginnen we te spelen. Op scène stappen, en zien wat er gebeurd. Het mooie daaraan is dat er altijd iets gebeurt.

Je moet eigenlijk niets invullen, je doet gewoon iets. Het publiek vult bijna voor 90% het verhaal in. Ik zeg heel vaak als ik lesgeef “ga nu gewoon tegenover elkaar staan en probeer elkaar aan te voelen en te zien wat er is,” daarna laat ik iedereen freezen in hun beweging en laat ik ze om de beurt kijken naar de anderen. Dan pas zie je hoe interessant je al bent gewoon door tegenover elkaar te staan, een bepaalde houding aan te nemen, een stoel te pakken, of gewoon door naar elkaar te kijken. Het publiek zal bijvoorbeeld wel invullen dat je broer en zus bent, of net een relatie achter de rug hebt. De toechouwers vullen dat in terwijl de spelers geen idee hebben. Het knappe is dat het publiek denkt dat je dat wel weet. Dat is eigenlijk de truc, je moet aanvaarden dat je het niet weet, dat je het wel zal voelen.

En dan moet je meer dan een uur het podium vullen, dat lijkt mij niet gemakkelijk?

Nee dat is zo, voor veel acteurs is dat ook een beetje beangstigend. Het is een beetje contra intuïtief, acteurs het podium opsturen en ze “iets” laten doen, maar eigenlijk is dat volgens mij de basis, iets wat een acteur sterker maakt. Als je met improvisatietheater begint is het allemaal leuk. Je begint met korte systemen die je heel erg veel houvast en technieken geven om grappig te zijn en leuke dingen te doen. Op termijn wordt het serieuzer, een beetje een logische evolutie. Hoe vrijer je je voelt in de korte en grappige stukjes, hoe zekerder je wordt, hoe meer je evolueert naar een soort staat waarin je zegt “geef mij gewoon een podium en ik zal dat wel invullen”. Improvisatietheater werd voor mij alsmaar meer een soort levenswijze. Zoek het moment, wat zit er in het moment, in het nu? Dat heeft iets met openheid en oprechtheid te maken. Ik denk dat elke acteur daar alleen maar baat bij kan hebben. Vreemd genoeg wordt het in onze opleidingen maar weinig opgenomen.

Merk je dat dat helpt bij je ander acteerwerk?

Ik denk het wel. Bij improvisatietheater gaat het heel vaak over wat de ander doet, of wat je bij de ander ziet. Onlangs las ik er nog iets over in een interview met Els Dottermans. Iemand had haar gezegd dat die in een bepaalde scène heel droevig moest zijn en die persoon probeerde dat gevoel uit zijn eigen fantasie en beleving te halen. Toen zei Els Dottermans tegen hem dat hij het niet moest halen waar het niet is, maar waar het wel is, bij je scènepartner. Dat is waar improvisatietheater op neer komt. Op zoek gaan naar je eigen moment, wat voel je nu als je je scènepartner ziet zitten? Wat voel je echt?

Bij teksttheater heb je natuurlijk nog een dialoog en verhaal die moeten gespeeld worden, maar het blijft heel krachtig. Ik had het er deze week nog over met Tanya (Zabarylo nvdr). Goede acteurs spelen wat er staat, maar onder die laag zit nog een heel eigen wereldje. Het verhaal en datgene wat je zegt zijn bepaald door de schrijver, maar door wat je als acteur zelf voelt, je eigen invulling van het moment, krijg je veel diepere lagen. Improvisatie kan volgens mij een acteur daar technisch sterker in maken. Improvisatietheater maakt je in zekere zin ook flexibeler, minder star. Als er iets gebeurt op scène wat je niet verwacht had dan ga je daar mee verder. Maar ook in het dagelijkse leven heeft het een invloed. Dat is de wijze les die ik wil meegeven als ik workshops geef: het leven is eigenlijk een improscene. Je verwacht je trein te halen, maar die heeft tien minuten vertraging, of je komt plots iemand tegen die je al lang niet meer gezien hebt. Dat is ook impro, daar moet je ook flexibel genoeg mee omspringen. Er gebeuren voortdurend onverwachte dingen in het leven, dus eigenlijk is improvisatie heel intuïtief. Intuïtief zijn op scène is gewoon niet gemakkelijk, maar dat kan je leren. Improvisatie is een spier die getraind moet worden, een spontaniteitsspier.