Interview met Theatermaker Simon De Vos

Dat geweld herhaalt zich al eeuwenlang van generatie op generatie en is zodanig noodlottig dat het voor de samenleving onmogelijk lijkt om die vicieuze cirkel te doorbreken. Ook Orestes is schuldig. Hij vermoordt namelijk zijn eigen moeder, maar spreekt vervolgens de goden aan. In die familiegeschiedenis van geweld is dat de eerste keer dat iemand om hulp roept. Athene is de godin die reageert en zij pleit voor een burgerrechtbank. Zo is meteen ook de eerste democratie geboren.”

De tekst is zo’n 2500 jaar oud. Waarom is hij vandaag nog interessant? Of zelfs relevant?

“Oresteia blijft onthutsend actueel en herkenbaar. Amerika bijvoorbeeld lijkt op dit moment wel het Oude Griekenland door gebeurtenissen als de Black Lives Matter-beweging en de bestorming van het Capitool, een van de bolwerken van de democratie. Het stuk haakt fel in op de realiteit van nu. Het is cynisch om te zeggen, maar dat is bijna een cadeau voor mij als theatermaker.”

Vindt u het belangrijk dat uw stukken de dagelijkse realiteit reflecteren?

“Ja, dat is de essentie van theater. Zo heb ik bijvoorbeeld een aantal jaar geleden King Lear van Shakespeare herschreven in de context van de Europese Unie. Oresteia is deze keer dan wel ingebed in de Griekse wereld, toch gaat het stuk over hier en nu. Het dient als het ware als een spiegel voor de realiteit. Het element van de woede die heerst doorheen de tekst springt er bovenuit voor mij. Er zijn zoveel mensen erg kwaad in de samenleving en wat doe je daarmee? Dat voelt hypermodern.”

Jongerenpubliek

Verder is Oresteia ook gericht op jongeren vanaf 16 jaar.

“Klopt. Orestes is zelf nog maar zestien jaar en heeft al bloed aan zijn handen. Toch is hij louter het slachtoffer van een hele generatie voor zich waar keer op keer geweld de kop opsteekt. Daar gaat het over in Oresteia. Het stuk is bovendien gericht op die generatie jongeren waarvan ik denk dat ze al redelijk wat op hun schouders torsen. Verder vraagt Orestes zich voortdurend af wat voor leider hij moet zijn. Wat betekent leiderschap binnen hedendaagse crisissituaties, zoals de klimaatcrisis bijvoorbeeld? Dat vind ik een extreem actuele vraag.”

Kunnen jongeren de voorstelling dan interpreteren als een waarschuwing? Of eerder een reflectie?

“Dat is een goede vraag. (stilte) Oresteia is geen gesloten voorstelling waarbij je na afloop een mening gevormd hebt.

Wel roept het stuk die schuldvraag op en doet het absoluut een appel op de toeschouwers om collectief de mogelijkheid te voelen dat verandering mogelijk is. Het is niet gemakkelijk om die vraag bij het publiek te leggen. Sommige mensen voelen dat en zien er op die manier een waardevolle voorstelling in, anderen vinden dat juist heel manipulatief.”

Zoals eerder aangehaald staan geweld en moord centraal in Oresteia. Hoe brengt u dat over bij een jongerenpubliek?

“In Oresteia spelen zich vijf moorden af, en dat op twee uur tijd. Daar hebben we tijdens het repetitieproces toch wel even bij stilgestaan, want hoe doe je dat inderdaad? De Grieken deden dat suggestief. Wij hebben uiteindelijk gekozen voor de Romeinse aanpak: we tonen de moorden recht in het gezicht van de toeschouwer. Toch hebben we geprobeerd elk personage begrijpelijk te maken. Bij elke gruweldaad hoort empathie, of juist een ultieme fragiliteit en kwetsbaarheid. En ja, dat komt absoluut directer binnen, maar het blijft theater natuurlijk.”

Theater in tijden van corona

Die jongeren zijn voorlopig ook de enige toeschouwers die de voorstellingen konden bijwonen in de vorm van een schooluitstap. Corona heeft toch best wat roet in het eten gegooid voor u als theatermaker.

“Voor het maakproces gelukkig niet. Hetpaleis heeft ervoor gezorgd dat we relatief normaal konden repeteren aangezien we regelmatig getest werden. Dankzij versoepelingen op 15 maart, waarbij scholieren op uitstap mochten, konden we ook een aantal keer spelen voor publiek. Ook al mocht dat slechts voor twintig toeschouwers per voorstelling in plaats van 500, in deze omstandigheden moet je er de voordelen uithalen. Zo hebben we na elke try-out rechtstreeks een gesprek gevoerd met ons publiek. Op die manier merk je aan de reacties dat het stuk goed zit. Ons hele team is opgetogen dat dat kon in deze tijden. Voor de spelers zat er geen rem meer op, omdat de dankbaarheid van het publiek al zo groot was vanaf het moment dat het de zaal binnenwandelt. Zowel de acteurs als het publiek hebben genoten.”

En dat geeft u als regisseur dan ook een warm gevoel.

(lacht) “Op een bepaald moment kwam het ook echt binnen bij mij en begon ik zelf te ‘blèten’. Zo zie je maar wat theater af en toe kan doen: naar je zieltje gaan. Dat is zalig om mee te maken en fijn om te merken hoe de jongeren dat ook ervaarden. Je ziet gewoon de energie die van het podium op het publiek kaatst, maar zeker ook omgekeerd, ondanks de mondmaskers.”

Corona opent nieuwe deuren

Heeft de coronacrisis u de tijd gegeven om vanuit een andere invalshoek te sleutelen aan Oresteia?

“Op de inhoud van deze voorstelling heeft corona eigenlijk geen invloed gehad. Tijdens de eerste lockdown zat ik nog volledig in het schrijfproces en was de tijd daarvoor ook voorzien. De crisis heeft er wel voor gezorgd dat ik een nieuw theatercollectief heb opgericht.”

Vanwaar deze stap?

“De productiementaliteit waarbij je twee jaar met een project bezig bent en je de laatste twee maanden repeteert, levert een enorme druk en stress. Ik doe dat heel graag, maar tegelijk had ik ook zin in iets nieuws. Ik voel dat ik kleinere dingen in de stad wil doen, en dat ik flexibel en nomadisch wil opereren als een stadscollectief. Daarom heb ik een aantal mensen verenigd, waaronder acteurs,

beeldende kunstenaars en muzikanten. De coronacrisis heeft mij dus wel op een manier doen nadenken over mijn eigen praktijk en over hoe ik graag wil werken in de toekomst. Het is momenteel nog een beetje een stap in het ongewisse en ik voel dat ik er veel zin in heb.”

Is er al veel bekendgemaakt over dat nieuw gezelschap?

“Nee, eigenlijk nog niet. Ik kan wel al verklappen hoe het nieuwe gezelschap heet: ‘Troep’.”